HOANG TƯỞNG VÀ CÁC HỘI CHỨNG RÔI LOẠN TƯ DUY

Hoang tưởng là những ý tưởng, phán đoán sai lầm, không phù hợp với thực tế do bệnh tâm thần sinh ra, nhưng bệnh nhân cho là hoàn toàn chính xác, không thể giải thích, thuyết phục được.

Các loại hoang tưởng kinh điển

– Hoang tưởng liên hệ: người bệnh cho rằng tất cả xung quanh đều có mối liên hệ đặc biệt với bệnh nhân, nhìn bệnh nhân một cách đặc biệt, bàn tán, giễu cợt, đài phát thanh cũng đang nói hoặc ám chỉ về mình.

– Hoang tưởng bị truy hại: còn được gọi là hoang tưởng khủng bố. Người bệnh có những ý nghx cho rằng người khác đang mưu toan hại mình bằng mọi hình thức như: đầu độc, ám sát, bắt giữ hoặc lấy của cải, hoặc những người thân nhất như: bố, mẹ, vợ, chồng cũng hại mình.

– Hoang tưởng tự cao: Người bệnh cho rằng mình rất thông minh, tài giỏi, có sức lực mạnh mẽ, việc gì cũng làm được hoặc có địa vị cao, quyền lực lớn, có họ hang thân thích với các bậc vĩ nhân hoặc mình rất giàu có, vàng bạc vô kể,…Cùng loại  khoa học và triết học.

– Hoang tưởng bị chi phối: người bệnh tin rằng những ý nghĩ và hành động của mình bị những lực bên ngoài kiểm soát, mình là người máy và không có ý nghĩ, hành động riêng hoặc thấy các bộ phận của cơ thể mình bị những lực siêu hình nào đó bên ngoài thao tác, ý nghĩ của mình đang bị rời đi, chuyển lại ở bên ngoài. Nếu người bệnh có hoang tưởng bị chi phối  bằng phương tiện vật lý như: dòng điện, các sóng điện từ, các tia thì được gọi là hoang tưởng bị tác dụng vật lý, thường kèm ảo giác xúc giác hoặc ảo giác nội tạng.

– Hoang tưởng tự buộc tội: người bệnh tự cho mình là hèn kém, có phẩm chất xấu xa hoặc có tội lớn không đáng sống, thường đưa đến ý tưởng và hành vi tự sát.

– Hoang tưởng hư vô: đây là một hoang tưởng kỳ quái, có nội dung phủ định và trầm cảm trong hội chứng Cotard, biểu hiện bằng:

. Nỗi đau khổ vô biên: tất cả người thân đều chết, nhà cửa tan nát, người bệnh đau khổ triền mien.

. Phủ định ngoại cảnh: thế giới đang bị hủy diệt, ngập lụt, sụp đổ, tan hoang.

. Phủ định bản thân: nội tạng người bệnh bị hư hỏng, thối rữa,…

Thường gặp trong tâm thần phân liệt hoặc loạn thần do tai biến mạch máu não.

– Hoang tưởngbiến hình cơ thể hoặc hoang tưởng nghi bệnh: người bệnh cho rằng mình có những khuyết tật về cơ thể hoặc những bệnh nan y nặng, khó chữa khỏi.

– Hoang tưởng tăng đôi: bệnh nhân tin rằng có người khác đã bị thay đổi hình thể và nhập vào họ.

– Hoang tưởng ghen tuông hay hội chứng Othello: người bệnh dựa vào những hiện tượng, bằng chứng không chắc chắn để khẳng định người thân yêu của mình đã có quan hệ bất chính, phản bội mình. Hay gặp ở người nghiện rượu và loạn thần do rượu.

– Khí sắc hoang tưởng: đây là một trạng thái bối rối, căng thẳng, người bệnh có ý nghĩ, có linh cảm thấy có điều gì đó kỳ lạ, huyền bí đang diễn ra và liên quan đến bệnh nhân theo cách thức không rõ ràng.

– Tri giác hoang tưởng: người bệnh giải thích điều tri giác bình thường theo ý nghĩa của hoang tưởng, trong đó ý nghĩa cá nhân vô cùng to lớn như: hoang tưởng gán ý, người bệnh gán cho sự vật hiện tượng tự nhiên một ý nghĩa riêng, báo hiệu cho số phân , tương lai của mình.

– Trí nhớ hoang tưởng: đó là trí nhớ về một sự kiện rõ ràng là hoang tưởng, ví dụ : một bệnh nhân “ nhớ”  lại rằng thầy giáo từ hồi lớp bốn đã bỏ thuốc độc vào cốc nước của anh ta, và đó là lí do khiến anh ta bị rối loạn tâm thần. việc dựng lên trí nhớ sai lầm và sau đó trở thành niềm tin vững chắc đã tạo nên hoang tưởng.

– Hoang tưởng về sự gắn bó tình dục: là hoang tưởng có người yêu mình, thường là người có địa vị, thân thế cao hơn mình.

– Hoang tưởng thay thế những người quan trọng khác: người bệnh tin rằng người nào đó gần mình đã được thay thế bằng người giống hệt nhau. Cùng loại này có hoang tưởng đóng kịch: cho rằng những người xung quanh là những nhân vật luôn thay đổi vai trên sân khấu.

– Hoang tưởng nhận nhầm hay hoang tưởng trá hình: người bệnh nhận những người lạ là người quen thuộc trong đời sống của mình.

– Hoang tưởng cảm ứng: hoang tưởng cảm ứng có thể xảy ra ở cặp vợ chồng hoặc những người trong cùng gia đình. Nhiều nhà tâm thần học xem những hoang tưởng trong một nhóm người có thể gặp ở một vài hệ thống thờ cúng tôn giáo. Tuy nhiên, việc xác định chính xác giữa hoang tưởng và những niềm tin mãnh liệt ở những nền tôn giáo, chính trị hoặc các nhóm khác có tính truyền thống hiện nay đang bàn cãi.

 Các hội chứng rối loạn tư duy

– Hội chứng paranoia: bao gồm các hoang tưởng nguyên phát, hệ thống hóa; không có rối loạn tri giác và hiện tượng tâm thần tự động.

– Hội chứng paranoid: bao gồm hoang tưởng các loại: nguyên phát, thứ phát, hệ thống hóa và không hệ thống hóa; có ảo giác điển hình là ảo giác giả, cũng có thể có ảo giác thật; có các hiện tượng tâm thận tự động:

Ý tưởng tự động: ý nghĩ bị bộc lộ, bị đánh cắp hoặc do người khác làm sẵn, áp đặt vào bệnh nhân.

Cảm giác tự động: một siêu lực nào đó gây cho người bệnh các loại cảm giác.

Vận động tự động: cho rằng bên ngoài điều khiển vận động của mình, dùng tay chân của mình để cử động, dùng miệng của mình để nói.

– Hội chứng paraphrenia: là hội chứng dựa trên cơ sở paranoid với nội dung kỳ quái:

Nội dung khuếch đại với tính chất hưng cảm, thấy mình lên cung tiên, sống trong thế giới giàu sang.

Nội dung phủ định với tính chất trầm cảm: hoang tưởng hư vô, hội chứng Cotard.